Ο εθισμός στο φαγητό και η δύναμη της θέλησης

You are here:

Έχετε ακούσει ποτέ κάποιο φίλο σας να ισχυρίζεται ότι ένα συγκεκριμένο επιδόρπιο είναι «εντελώς εθιστικό»; Για τους περισσότερους ανθρώπους η παραπάνω δήλωση αποτελεί απλώς μια υπερβολή. Εννοούν απλά ότι το επιδόρπιο τους άρεσε πάρα πολύ και ίσως θα έτρωγαν περισσότερο απ’ όσο υπολογίζουν.

Ωστόσο, για ορισμένους ανθρώπους, ένα επιδόρπιο είναι εθιστικό με μια πιο κυριολεκτική έννοια του όρου ο οποίος σχετίζεται με την απουσία ελέγχου σε σχέση με συγκεκριμένα φαγητά. Κατακλύζονται από σκέψεις γλυκισμάτων και την ακατανίκητη επιθυμία να σταματήσουν στον κοντινότερο φούρνο και παρά το γεγονός ότι έχουν τις καλύτερες προθέσεις, τους είναι αδύνατο να αντισταθούν σ’ αυτά τα φαγητά ή να σταματήσουν να τρώνε μόλις ξεκινήσουν.

Το φαινόμενο αυτό ονομάζεται εθισμός στο φαγητό, και είναι ένα τόσο σοβαρό πρόβλημα όσο και ο εθισμός στο αλκοόλ ή ο εθισμός στα ναρκωτικά. Ο εκτός ελέγχου εθισμός στο φαγητό μπορεί να προκαλέσει παχυσαρκία και σχετίζεται με διαφόρων ειδών προβλήματα υγείας. Μπορεί επίσης να οδηγήσει σε ισχυρά αισθήματα ντροπής.

Η εμμονή με το φαγητό μπορεί να καταβάλλει τη ζωή σας και να δημιουργήσει απόσταση ανάμεσα σε εσάς και αυτούς που αγαπάτε. Μπορεί να βρείτε τον εαυτό σας τόσο εθισμένο με το φαγητό, ώστε ο εθισμός αυτός να παρεμβαίνει στην εργασία ή το σχολείο. Τα θέματα εικόνας του σώματος που σχετίζονται με την παχυσαρκία μπορεί να σας κρατήσουν από το να κάνετε τα πράγματα που θέλετε να κάνετε.

Το να καλείται το συγκεκριμένο πρόβλημα εθισμός ίσως να ακούγεται κάπως υπερβολικός ως όρος. Ωστόσο, έρευνες έχουν δείξει πως η χρήση εθιστικών ουσιών και ο εθισμός στο φαγητό αφορούν τις ίδιες βιοχημικές διεργασίες στον εγκέφαλο.

Η λήψη τροφής ενεργοποιεί το κέντρο της ντοπαμίνης στον εγκέφαλο, κάνοντας το φαγητό μια πηγή ευχαρίστησης για τον οργανισμό. Η ντοπαμίνη είναι ένας νευροδιαβιβαστής που ρυθμίζει το συναίσθημα και το κίνητρο. Η απελευθέρωση της ντοπαμίνης είναι ο τρόπος του εγκεφάλου να ανταμείβει τον οργανισμό για την εμπλοκή στις βασικές διεργασίες της ζωής όπως το φαγητό και το σεξ.

Η ντοπαμίνη όμως απελευθερώνεται επίσης όταν κάνουμε πράγματα για ευχαρίστηση που δεν είναι τόσο καλά για εμάς. Για τους ανθρώπους που είναι εθισμένοι στο αλκοόλ ή τα ναρκωτικά, είναι η ντοπαμίνη που δημιουργεί την ευφορία που αισθάνονται, και τους κάνει να επιστρέφουν για περισσότερο.

Ο εθισμός στο φαγητό είναι αυτό που ονομάζουμε εθισμός στη διαδικασία. Αυτό σημαίνει ότι είστε εθισμένοι όχι τόσο στο ίδιο το φαγητό αλλά στα συναισθήματα που σας δημιουργεί η κατανάλωση του φαγητού. Παρόμοιοι εθισμοί αποτελούν ο εθισμός στο σεξ και στα τυχερά παιχνίδια.

Σύμφωνα με την έρευνα στον τομέα της νευροεπιστήμης, κάθε εθισμός, – είτε με το φαγητό, το αλκοόλ, ή κάτι άλλο – ακολουθεί έναν προβλέψιμο κύκλο ο οποίος σε ότι αφορά το φαγητό έχει ως εξής:

Η ευφορία

Όταν τρώτε το αγαπημένο σας φαγητό, το μυαλό σας σάς δίνει ένα δυνατό ερέθισμα ντοπαμίνης και βιώνετε μια όμορφη αίσθηση ευχαρίστησης. Έτσι, ο οργανισμός συνδέει αυτή την ευχαρίστηση με το φαγητό που μόλις καταναλώθηκε, και τη δυνατότητα για περισσότερη ευχαρίστηση στο μέλλον μέσω της πρόσληψης τροφής.

Η κάμψη

Με τον καιρό, οι απλές απολαύσεις (όπως το να μιλάς με έναν φίλο) χάνουν την ισχύ τους σε σχέση με την ανταμοιβή που μπορείτε να πάρετε από την κατανάλωση φαγητού. Αλλά τελικά, το φαγητό προκαλεί μικρότερες αυξήσεις σε ντοπαμίνη και δεν δίνει ακριβώς την ίδια υψηλή ευφορία όπως στην αρχή. Ακόμα χειρότερα, τα κυκλώματα του εγκεφάλου σας αποκρίνονται με τρόπους που σας κάνουν να αισθάνεστε κατάθλιψη, ευερεθιστότητα ή άγχος, γεγονός που καθιστά απαραίτητη την πρόσληψη τροφής ώστε να μειωθούν τα παραπάνω συμπτώματα.

Η λαχτάρα

Σε αυτό το σημείο, τα πράγματα αρχίζουν να πηγαίνουν στραβά στα τμήματα του εγκεφάλου σας που είναι αρμόδια να αποφασίσουν πόσο σημαντικό είναι κάτι, τη λήψη αποφάσεων, και την έναρξη δράσης. Καθίσταται εξαιρετικά δύσκολο για τον οργανισμό να αντισταθεί σε ισχυρά ερεθίσματα. Αυτό εξηγεί γιατί είναι τόσο δύσκολο να αποφευχθεί η υπερκατανάλωση μιας συγκεκριμένης τροφής, ακόμα κι όταν έχετε ορκιστεί ότι δεν θα το ξανακάνετε.

Αν η παραπάνω αλληλουχία σας ακούγεται οικεία, μην απελπίζεστε. Οι αγώνες για αυτοσυγκράτηση σε ότι αφορά την υπερβολική πρόσληψη τροφής δεν είναι θέμα θέλησης ή προσωπικής αδυναμίας. Η σκέψη του εθισμού στο φαγητό ως μια ασθένεια του εγκεφάλου, ακριβώς όπως ο εθισμός στη χρήση ουσιών, μπορεί να σας βοηθήσει να δείτε τη δική σας εμπειρία κρίνοντάς τη λιγότερο αυστηρά. Αυτό και μόνο μπορεί να σας κάνει να αισθανθείτε πολύ καλύτερα. Επιπρόσθετα οι έρευνες της επιστήμης του εγκεφάλου στον εθισμό προτείνουν νέες στρατηγικές για την αποτελεσματική αντιμετώπισή του. Μερικές από αυτές είναι η παρακάτω:

Αποφύγετε περιβαλλοντικά ερεθίσματα

Για ανθρώπους που έχουν εθισμό στις ουσίες, αυτό σημαίνει να αποστασιοποιηθούν από μπαρ στα οποία συνήθιζαν να πίνουν καθώς και από ανθρώπους με τους οποίους έκαναν ναρκωτικά. Αν υποφέρετε από εθισμό στο φαγητό, αυτό σημαίνει ότι πρέπει να μείνετε μακριά από εστιατόρια στα οποία συνηθίζατε να τρώτε τα αγαπημένα σας φαγητά καθώς και να απενεργοποιείτε την τηλεόραση σε ανάλογες διαφημίσεις.

Εμπλακείτε περισσότερο στις καθημερινές υγιείς δραστηριότητες

Με τον καιρό, μπορείτε να επαναφέρετε τη βαθμονόμηση του εγκεφάλου σας για να πάρετε και πάλι πραγματική ικανοποίηση από τις συνήθεις απολαύσεις όπως το να πηγαίνεις μια βόλτα, να περνάς ελεύθερο χρόνο με την οικογένεια, ή συζητώντας με ένα φίλο.

Μάθετε να διαχειρίζεστε το άγχος και τα δυσάρεστα συναισθήματα

Ο εθισμός μπορεί να σπέρνει τον όλεθρο στη διάθεσή σας, και το άγχος και τα έντονα δυσάρεστα συναισθήματα μπορεί να σας κάνουν να αισθάνεστε ότι χρειάζεστε μια άλλη «λύση» για να αισθανθείτε καλύτερα. Αλλά μπορείτε κυριολεκτικά να επαναπροσδιορίσετε τη λειτουργία του εγκεφάλου σας, ενισχύοντας τα μονοπάτια της ικανοποίησης και του αυτοελέγχου. Για να το κάνετε αυτό, δοκιμάστε μια τεχνική χαλάρωσης, όπως η οπτικοποίηση, η καθοδηγούμενη νοερή απεικόνιση, ή η προοδευτική μυϊκή χαλάρωση. Μερικοί άνθρωποι βρίσκουν ανακούφιση από την πρακτική της γιόγκα ενώ για άλλους, το κλειδί αποτελεί η πνευματική καλλιέργεια.

Αν λοιπόν υποφέρετε από εθισμό στο φαγητό, οπλιστείτε με θάρρος. Δεν είναι μια προσωπική αποτυχία. Είστε αντιμέτωποι με μια πολύ ισχυρή χημεία του εγκεφάλου. Αλλά με υπομονή και επιμονή, μπορείτε να απελευθερωθείτε και να διεκδικήσετε εκ νέου την ικανότητά σας να απολαύσετε τα πράγματα που είναι πραγματικά χρήσιμα στη ζωή.